Η ανάγκη για πρωτοποριακή πολιτική ηγεσία

Η μαζοποίηση και ο κοινωνικός κονφορμισμός (να είμαστε δηλαδή όλοι ίδιοι) κυριαρχούν στη ζωή μας. Είναι όμως άλλης ηθικής και νοητικής τάξης η θεσμική ισότητα ως θεμέλιο του δημοκρατικού πολιτεύματος και άλλης η ισοπεδωτική ομοιομορφία σε νοοτροπίες που καταργούν την ανθρώπινη μοναδικότητα

Από τον Νικόλα Παπαναστασόπουλο*

Όλοι μας γνωρίζουμε λιγότερο ή περισσότερο, βιωματικά και εμπειρικά τι εστί ηγεσία. Όπως λέει ο (συνονόματος) Μακιαβέλι «η τέχνη του ηγέτη στον πόλεμο είναι ευλογία και κατάρα και αν την περιφρονήσεις γίνεται αιτία για να χάσεις το κράτος σου». Σε μια τέτοια βάση, ένας ηγέτης είναι υποχρεωμένος να διαθέτει και να εφαρμόζει (στην εσωτερική και διεθνή πολιτική) ένα μίγμα ήπιας και σκληρής ισχύος, μέσα από τη σύζευξη και τη μετουσίωσή τους σε έξυπνη ισχύ, προκειμένου να μεγιστοποιεί τα οφέλη για τη χώρα του.

Υπάρχουν όμως ηγέτες στις μέρες μας; Άνθρωποι δηλαδή που μπορούν να κερδίζουν το μυαλό, την ψυχή και την καρδιά των άλλων ανθρώπων ή το ηγετικό χάρισμα και η ικανότητα υποχωρούν μπροστά στην απρόσωπη διαχείριση και στον αδήριτο πραγματισμό;

Είναι αλήθεια ότι έχουμε μεταβεί σε μια εποχή που δεν είναι γραμμική και που βρίθει από μεταπολυπλοκότητα ή από μεταμοντερνισμό για κάποιους. Η μαζοποίηση και ο κοινωνικός κονφορμισμός (να είμαστε δηλαδή όλοι ίδιοι) κυριαρχούν στη ζωή μας. Είναι όμως άλλης ηθικής και νοητικής τάξης η θεσμική ισότητα ως θεμέλιο του δημοκρατικού πολιτεύματος και άλλης η ισοπεδωτική ομοιομορφία σε νοοτροπίες που καταργούν την ανθρώπινη μοναδικότητα και ιδιοπροσωπία. Αποτέλεσμα αυτού είναι είτε η πρωτοπορία και η ρηξικέλευθη σκέψη να αποβάλλονται και να χρωματίζονται απαξιωτικά είτε να μην αναδύονται τα άτομα που θα κάνουν τη διαφορά, εκφράζοντας κάτι ουσιώδες, καινοτόμο και όχι κενό περιεχομένου.

Κατεξοχήν στην πορεία της (ελληνικής) ιστορίας βρέθηκαν άνθρωποι που πραγματικά τής προσέδωσαν το αντίστοιχο προσωπικό τους στίγμα και ονομάτισαν την εποχή τους. Ήταν πρωτοπόροι και εκ των ιδεών, της δράσης και των αποτελεσμάτων τους χαρακτηρίστηκαν και λατρεύτηκαν ως ηγέτες. Έκαναν λάθη, αλλά οι μείζονες επιλογές τους είναι αυτές που καθόρισαν θεμελιακά τη μοίρα του νεοελληνικού κράτους.

Στο «πολεμικό σήμερα», η πρόκληση έγκειται στο να δοθεί οξυγόνο στην ατομικότητα για να οξυγονωθεί η κοινωνικότητα και η πολιτικότητα, στη διαλεκτική σχέση μεταξύ πολίτη, πολιτικής και ηγεσίας. Και τούτο διότι αν το ένα μέλος της συνάρτησης αυτής δεν προσδίδει εκατέρου υψηλό περιεχόμενο τότε και τα άλλα ως «συγκοινωνούντα δοχεία» θα μένουν άδεια και τότε η πρωτοποριακή σκέψη και η ουσιαστική πράξη θα μένουν σε λεκτικό και μόνο επίπεδο. ενώ η θέαση και η στόχευση του αγαθού, όσον αφορά στην πορεία της χώρας μας, θα εγκλωβίζονται στα ιδεοληπτικά μας πρίσματα και στα ψευδο-οράματα.

Περισσότερο από ποτέ το πρωτοποριακό στοιχείο επέρχεται μέσα από την παιδευτική πορεία τελείωσης μιας «ανθρώπινης βέλτιστης φύσης» προς την ηγετική της τελείωση, όπου τα όποια χαρίσματα και αρετές της προάγουν και δεν βαλτώνουν το μέλλον μιας χώρας. Καταστατική συνθήκη γι’ αυτό συνιστά η υγιής λειτουργία του πολιτικού συστήματος και δη των κομμάτων.

Και αποτελεί ιστορική νομοτέλεια ότι οι δύσκολες στιγμές αναδύουν τον ηγέτη, καθορίζοντας το εθνικό παρόν και μέλλον. Αυτή η πρόκληση βαραίνει τα σημερινά πολιτικά πρόσωπα για να δώσουν λύσεις στο τέλμα που έχει οδηγηθεί η χώρα και να αποδείξουν το ηγετικό τους βάρος σε πραγματική και όχι νομιναλιστική βάση. Κάνοντας πράξη αυτό που είχε γράψει ο Οδυσσέας Ελύτης ότι «οι ανθρώπινες μονάδες είναι σαν τα χημικά στοιχεία, με τη συνένωσή τους βλέπεις να παράγονται δυνάμεις απρόβλεπτες, ικανές να αλλοιώσουν ή να διαβρώσουν ό,τι ως εκείνη τη στιγμή περνούσε γι’ απρόσβλητο».

*Ο Νικόλας Παπαναστασόπουλος διδάσκει στη Σχολή Εθνικής Άμυνας.
Το συγγραφικό του έργο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης

Φωτο: Σταύρος Χαμπάκης