S l o w C o m: Περί Ταχύτητας και Ποιότητας στην Εποχή των Social Media

Όπως ακριβώς και το κίνημα ‘slow food’ (με καλύτερους πρέσβεις, τους γείτονες Ιταλούς..) που δαιμονοποιεί κάθε είδους fast track ξεκινώντας με το φαγητό,  η επικοινωνία μας - κόντρα στην κουλτούρα π.χ. των social media, είναι της τάξης του  Slow Com.

Το Άσπρο του χαρτιού. Άπειρες δυνατότητες. Γραμμές, ‘καλικαντζούρες’,  ή μαύρα pixels στην οθόνη του υπολογιστή, μικρή η διαφορά. Όπως λέει κι ο φίλος μου ο Νίκος (ο Ξυδάκης) κανένας καλός γραφιάς δεν (πρέπει να) ασχολείται με το τι ‘βάζει’ αλλά με το τι ‘βγάζει’ (νομίζω κάτι αντίστοιχο έλεγε και ο Φρέντυ Γερμανός, κι άλλοι εξαιρετικοί επικοινωνητές)..  Τους ζηλεύω. Η σχέση μαζί σου είναι εκείνη της ροής της στιγμής, μιας ‘κλασσικής’ αδιαμεσολάβητης εμπειρίας γραφής - ανάγνωσης, που ενέχει (πέρα από την αυθεντικότητα του αυθόρμητου) την σπάνια πια στην εποχή των Εικόνων, ποιότητα του γραπτού λόγου.

Γράφει ο Μάριος Νόττας*

Ως γνήσιος νάρκισσος, με απασχολείς. Άραγε που μας διαβάζεις ; Είσαι επισκέπτης του ιστότοπου ; Πίνεις τον πρωινό σου καφέ σε κάποιο από τα θεϊκά μπαράκια που φιλοξενούν το Έντυπο; Μήπως σπίτι σου, μετά από τσάρκα σε βιβλιοπωλείο, ή άραγε είσαι ένας από τους ‘ακριβούς’ μας συνδρομητές;  Σε κάθε περίπτωση, αυτή η μονόδρομη, ντεμοντέ, σχέση είναι συναρπαστική. Ακριβώς όπως και η σχέση με το Ραδιόφωνο, αφήνει την φαντασία ελεύθερη. Μπορώ να σε εικονοποιήσω όπως θέλω και να με ‘στολίσεις’ όπως θες εσύ. Η (ψευδ)αίσθηση πως ‘σε ενδιαφέρω’ είναι ένα στοίχημα πολυδιάστατο και απαλλαγμένο από τα οπτικοακουστικά ή άλλα πολυμεσικά στολίδια. Είναι σκέψη προς σκέψη. Είναι πολύτιμο.

Όπως ακριβώς και το κίνημα ‘slow food’ (με καλύτερους πρέσβεις, τους γείτονες Ιταλούς..) που δαιμονοποιεί κάθε είδους fast track ξεκινώντας με το φαγητό,  η επικοινωνία μας - κόντρα στην κουλτούρα π.χ. των social media, είναι της τάξης του  Slow Com.

Οι αντιστοιχίες μεταξύ Ταχυφαγείου και ΤαχΕπικοινωνίας (βλέπε ‘social media’) είναι πολλές:

Το fast food σπάνια είναι θρεπτικό. Το fast com, σπάνια περιέχει ουσία.

Το fast food αναλώνεται στα γρήγορα, «στα όρθια». Το fast com δεν απαιτεί χρόνο και περισυλλογή.

Το fast food αφορά τους πολλούς, είναι ομοιογενοποιημένο και απευθύνεται στον ελάχιστο κοινό παρανομαστή. To fast com εξ’ορισμού υπάρχει μόνο αν αφορά τους πολλούς και μόνο αν είναι φτιαγμένο με τρόπο ώστε να εξασφαλίσει τα απαραίτητα (πολλά) likes ή άλλου είδους θετικές αναδράσεις.

Το fast food είναι επικίνδυνο για την υγεία, με πολλές μελέτες και ντοκιμαντέρ να τεκμηριώνουν πως ο εθισμός σε αυτό οδηγεί σε επικίνδυνες παθογένειες.  Το fast com είναι εξ’ίσου επικίνδυνο για την υγεία, με νέες κατηγορίες παθογενειών να προστίθενται στο ιατρικό γλωσσάρι , όπως ‘εξάρτηση’, ‘τοξίνωση’, ‘αποξένωση’, αντικοινωνική συμπεριφορά’ και άλλα.

Τέλος, το fast food, διαμορφώνει πολιτισμό, όντας στον αντίποδα από το ‘κυριακάτικο τραπέζι’, την ευκαιρία να μοιραστείς το φαΐ σου με την οικογένεια, την ομάδα, την γειτονιά, την φυλή. Βλέπεις,  αυτά είναι έθιμα που σχετίζονται με την ζεστή ανθρώπινη «αργή» επαφή και την αίσθηση του ‘ανήκειν’.  Παρομοίως το fast com, ενώ δίδει την (ψευδ)αίσθηση του αστραπιαίου διαμοιρασμού των ιδεών, στην πραγματικότητα (αυτ)απαξιώνεται τόσο από την ίδια του την ταχύτητα, όσο και από την ποιότητα των αναδράσεων, για τις οποίες δεν υπάρχει δυνατότητα επεξεργασίας.

Ας ‘πιάσουμε’ έναν μόνο τομέα, αυτόν της Ενημέρωσης.

Το τοπίο σήμερα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, συναποτελείται από ‘φάρμες’ δημιουργίας περιεχομένου που ‘στέκονται’ (οικονομικά) μόνο αν  πετύχουν τουλάχιστον δύο από τα τρία, ή ιδανικά και τα τρία, από τα παρακάτω: Αν ανταπεξέλθουν στον ανταγωνισμό της ταχείας παραγωγής ‘κομματιών’ (ασχέτως είδους), με το ελάχιστον δυνατό κόστος, αν «υποστηριχθούν» από το περίφημο buzz, δηλαδή από το ‘βουητό’ μίας διαδικτυακής διάδοσης και από το κατά πόσο θα ‘ικανοποιήσουν’ έναν ‘άγνωστο θεό’. Εκείνο της Google. Γιατί ‘θεό’ ; Γιατί οι ειδήσεις, παγκοσμίως, διανέμονται κυρίως ηλεκτρονικά  και ιεραρχούνται από την συγκεκριμένη mega-εταιρεία. Δεν σχολιάζω αν αυτό γίνεται σωστά η λάθος. Υπογραμμίζω το γεγονός.  Και γιατί «άγνωστο» θεό ; Διότι ο αλγόριθμος αυτός (και σωστά) δεν μένει ο ίδιος. Ακριβώς για να αποφευχθούν φαινόμενα χειραγώγησης, η συμπεριφορά του προγράμματος «αλλάζει», και οι επαγγελματίες της ενημέρωσης είναι σε διαρκή αναζήτηση-προσαρμογή στην  ιδιοσυγκρασία του.  

Στον αντίποδα, μία ποιοτική απόπειρα ενημέρωσης προϋποθέτει: Πληρωμή (είτε συνδρομή, είτε στο περίπτερο, είτε μέσω των paywalls του διαδικτύου) και απεξάρτηση από τον διαγκωνισμό της ταχύτητας. Άλλωστε, δεν έχουμε καμία ένδειξη πως είμαστε καλύτερα ενημερωμένοι σήμερα, απ’ότι ήμασταν στην εποχή του 24ωρου δελτίου των 9, του ραδιοφώνου και των πρωινών-απογευματινών εφημερίδων. Το αντίθετο.

Τελικά, όλα ‘γυρίζουν’ πίσω σε εμάς τους ίδιους:  Δεν εξυφαίνεται κάποια παγκόσμια συνωμοσία, ούτε οι νέοι επι-κυρίαρχοι έχουν βάλει στο μάτι τους παλιούς καλούς καιρούς. Εμείς είμαστε που αλλάζουμε. Όσο αδυνατούμε να καταλάβουμε πως κι οι μικρότερες επιλογές μας έχουν αντήχηση στο διηνεκές, όσο αρνούμαστε για παράδειγμα την συνυπευθυνότητα για την ποιότητα των ΜΜΕ μας, των πανεπιστημίων, της αγοράς και τέλος των Εκπροσώπων μας, τόσο πιο πολύ μακραίνουμε από μια καλύτερη ζωή. Πρώτο βήμα μια νέα παιδεία. Με νέο αλφαβητάρι. Με την δημόσια σφαίρα στο επίκεντρο. Με τον καθένα μας –κύτταρό της-  να λειτουργεί το ίδιο εγωιστικά όσο τώρα, με συναίσθηση όμως των συνεπειών. Αυτό για την ώρα, αρκεί.

  *Ο Μ.Ν. ‘φορτώνει’ με την ασχήμια που στην επανάληψή της γίνεται ‘αόρατη’ και μοιρολατρικά αποδεκτή. Θεωρώντας τον εαυτό του, την ‘τάξη’ του και τους φίλους του ως μέρος του προβληματος, γράφει για μικρά και μεγάλα εωσφόρα. Σε περιόδους νηφαλιότητας, διευθύνει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Επικοινωνίας.