Η ανάγκη για πραγματισμό και για αποφυγή κάθε αυταπάτης

Στην κοινωνική και πολιτική ζωή καλό είναι να μην υπάρχουν αυταπάτες. Είναι προτιμότερο ή φρονιμότερο να είναι κάποιος ρεαλιστής και δυσάρεστος στην απεικόνιση της πραγματικότητας και της υπέρβασης των εμποδίων της, παρά αυταπατών. Και κυρίως να μη φτάνει στο σημείο να παραδέχεται ότι είχε ψευδαισθήσεις. Και τούτο διότι κάτι τέτοιο φανερώνει τουλάχιστον μια γνωσιολογική ένδεια ή έναν καιροσκοπισμό ή μια υποχώρηση της κριτικής ικανότητας. Και στις τραγικές συνθήκες που βιώνει η χώρα μας με τους συμπολίτες μας να συνωστίζονται στα συσσίτια αυτό δεν είναι μόνο εξοργιστικό αλλά και ανεπίτρεπτο.

Από τον Νικόλα Παπαναστασόπουλο*

Είναι άλλο πράγμα όμως το όραμα και η προσπάθεια για αλλαγή, για μετασχηματισμό της πραγματικότητας και άλλο η παραδοχή της αυταπάτης, καθώς τόσο η αυταπάτη όσο και η εξαπάτηση ενέχουν ως συνθετικό την απάτη. Εξ ου και η πρόκληση της αλήθειας έγκειται να βρεθεί το ακριβές περιεχόμενο, ο πομπός και ο αποδέκτης τους: άραγε είναι προς τον ίδιο τον εαυτό αυτού που αυταπατάται ή προς τους άλλους που εξαπατά; Δύσκολη εξίσωση με θύμα πάντα την κοινωνία που πληρώνει τα απατηλά επίχειρα.

Σε μια τέτοια βάση διανοητικής ιχνηλάτησης η αδήριτη πραγματικότητα επιβάλλει τον πραγματισμό. Μέσα ακριβώς από αυτή την ταυτολογία (πραγματικότητα – πραγματισμός) νοείται ακριβώς η προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της χώρας με σχέδιο και όχι στομφώδεις ουτοπίες.

Τα χρόνια του μνημονίου έχουν άλλωστε φιλτράρει και διαλύσει τις ιδεοληπτικές φυλακίσεις. Ένα βήμα πιο πέρα έχουν επιβάλει συγκεκριμένα μέτρα και μέσα δράσης. Και αντί αυτή η συζήτηση να αφορά αυτή την «επιταγή» και την κοινωνική βελτίωση των όρων της για λόγους κομματικής σκοπιμότητας εστιάζεται σε καθετί άλλο που να πλήττει τον αντίπαλο.

Είναι βέβαιο ότι η κυβέρνηση επιχειρεί να επιβάλλει την ηγεμονία της σ’ όλη τη δημόσια σφαίρα με τρόπο όμως που κατά το μάλλον ή ήττον  γίνεται με άτσαλο τρόπο!!! Η ισχύς της πηγάζει από το μανιχαϊκό δίπολο καλού-κακού, παρόντος και «αμαρτωλού» παρελθόντος μεταξύ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και των κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας. Ο σκοπός όμως δεν αγιάζει τα μέσα. Εκτός και αν το μακιαβελικό στοιχείο κατισχύει του ηθικού πλεονεκτήματος. Αλλά ακόμα και αν δεχτούμε ότι ο ένας ήταν χειρότερος, δεν σημαίνει ότι ο άλλος θα είναι κακός και θα συναγωνίζεται τον άλλον στην κλίμακα του κακού.
Η αξιολόγηση θα γίνει ή πρέπει να γίνει στο πεδίο της αποτελεσματικότητας και στον πραγματισμό. Διατηρώ επιφυλάξεις όσον αφορά στην εκπλήρωση συγκεκριμένων άμεσων στόχων χωρίς οραματικό στοιχείο (πράγμα που προτάσσει ο πραγματισμός). Ωστόσο τα ίδια τα προβλήματα του τόπου και η απόγνωση των πολιτών στην καθημερινότητά τους επιβάλλουν τη μάχη καλού-κακού όχι απέναντι στον άλλον (τον αντίπαλο), αλλά απέναντι στον ίδιο τον εαυτό αυτού που από τη θέση του διαχειρίζεται τις τύχες των πολιτών. Τη μοίρα ενός λαού που χαρακτηρίζεται από την κακομοιριά και τη μεμψιμοιρία.

*Ο Νικόλας Παπαναστασόπουλος είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το συγγραφικό του έργο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης.

**ΦΩΤΟ: Robert Mc Cabe / "Αιαγιοπελαγίτικα Καϊκια, 1954-64"