Το δυστοπικό μυθιστόρημα του καθενός μας

Στη λογοτεχνία, ένα είδος μυθιστορήματος χτίζει πάνω σε συνθήκες απόλυτης δυστυχίας. Πατάει πάνω στις στάχτες ενός πρώην κόσμου που ήταν φυσιολογικός με ανθρώπους να περπατούν και να χαμογελούν, να ζουν ή ακόμα και να δυστυχούν με μέτρο, να εξελίσσονται εντός των ορίων που θεωρούνται αποδεκτά σε μια κλίμακα ευτυχίας που έχει παραδεκτή αρχή και αποδεκτό τέλος. Στον αντίποδα στέκεται το λεγόμενο δυστοπικό μυθιστόρημα, αυτό που δεν έχει ανθρώπους να ζουν εντός παραδεκτών ορίων ευτυχίας και εξέλιξης. Έχει ανθρώπους σκυθρωπούς να μοιράζονται το εύρος μιας επιβαλλόμενης δυστυχίας, να ζουν έναν μύθο περίκλειστο από διαστάσεις τραγωδίας η οποία εμφανίζεται ως το απόλυτο σκηνικό όπου διαδραματίζονται οι ρόλοι.

Η δυστοπία εμφανίστηκε στη λογοτεχνία ως ένα ακόμα είδος έντονου κοινωνικοπολιτικού σχολίου καθώς δεν αναπηδά μέσα στις ψυχές ή τα μυαλά των πρωταγωνιστών από το πουθενά αλλά είναι κατάληξη μιας ή περισσοτέρων κοινωνικών συνθηκών όπου ο άνθρωπος έχει εξαιρετικά περιορισμένο δικαίωμα κίνησης και επιλογών. Ή το χειρότερο: έχει την απόλυτη ελευθερία να προσαρμοστεί στο δυστοπικό περιβάλλον μεταλλάσσοντας τον ίδιον του τον εαυτό, προσαρμόζοντας την ύπαρξη και τη συμπεριφορά του στο σκηνικό της δυστυχίας. Οργουελική ή καφκική μυθιστορία, κάτι ανάλογο.

Ουρές ανέργων για τα επιδόματα, νεόφτωχοι ανήμποροι και κατηφείς μπροστά στις υποχρεώσεις, πρόσφυγες στις λάσπες, θύματα γεωπολιτικών εγκλημάτων, στρατιές εγκλωβισμένων φαντασμάτων. Μια καθημερινότητα που καλεί όλους τους πρωταγωνιστές και τους κομπάρσους να την αποδεχτούν σαν φυσικό φαινόμενο. Δίχως μια μισάνοιχτη κουρτίνα να μπάζει έστω και λιγοστό φως.

Αν μας θυμίζει κάτι όλο αυτό θα πρέπει να βάλουμε και μερικά πολιτικά - ιδεολογικά κριτήρια για να μπορέσουμε να συνεννοηθούμε. Ναι, είναι η σημερινή Ελλάδα μια εκδοχή δυστοπικού μυθιστορήματος αλλά έχει αιτία και αιτιατό όλο αυτό, ας μην κρυβόμαστε πια μπροστά σε αυτά που μας εμποδίζουν να δούμε τις πραγματικές αιτίες της δυστοπίας αυτής.

Και ένα από αυτά είναι ο άκρατος λαϊκισμός που σέρνεται παντού. Και λαϊκισμός δεν είναι απλώς ύφος ή δημαγωγικός λόγος. Είναι απολύτως πολιτικό θέμα. Είναι ο διαχωρισμός μεταξύ του «σοφού λαού» και της «διεφθαρμένης ελίτ». Του «λαού» που έχει πάντα δίκιο και όλων των άλλων που είναι διεφθαρμένοι και εχθροί του λαού. Είναι η καθημερινή κατασκευή «εχθρών». Είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό της χώρας. Ο λαϊκισμός, εργαλείο της καθημερινής δυστοπίας όλων μας, είναι, επί της ουσίας, «η δημοκρατία χωρίς το Σύνταγμα», όπως λέει ο Ολλανδός πολιτικός επιστήμονας Cas Mudde. Και ευθύνεται κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος για τα όσα ζούμε.

Υπάρχουν υγιείς δυνάμεις που μπορούν να μας βγάλουν αυτά τα δυστοπικά γυαλιά από τα μάτια; Αυτά πρέπει να ψάξουμε. Ακόμα και αν περιμένουμε στην ουρά για το επίδομα ανεργίας. Ένα κάποιο άνοιγμα της κουρτίνας που θα αφήσει το φως του αισιόδοξου ήλιου να μπει στα σκοτεινά δωμάτια του μέλλοντος. Όποιο και αν είναι αυτό…

ΦΩΤΟ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ/ΝΑΥΠΛΙΟ