Μετά δουλείαν εξ αιώνων…

Η συναρπαστική περιγραφή των εκδηλώσεων για την ένωση των Δωδεκανήσων από τον δημοσιογράφο Π. Παλαιολόγο, απεσταλμένου της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ» στη Ρόδο
ΡΟΔΟΣ, 31 Μαρτίου. – Τας πρωϊνάς ώρας της χθες Κυριακής κατέπλευσεν εις τον λιμένα σημαιοστόλιστος η κορβέτα «Κριεζής» με κυβερνήτην τον αρχηγόν της μοίρας αντιτορπιλικών, υιόν του ναυάρχου, πλοίαρχον κ. Θ. Κουντουριώτην.
Εις την πρώραν του ελληνικού πολεμικού παρατεταγμένη η μουσική του πλοίου ευθύς αμέσως επαιάνιζε το «Μαύρη είν’ η νύχτα στα βουνά», ενώ χιλιάδες κατοίκων της Ρόδου με δάκρυα εις τους οφθαλμούς κατέκλυζον την παραλίαν ζητωκραυγάζοντες.
Ολίγον αργότερον εις τον λιμένα κατέπλευσεν αγγλικόν αντιτορπιλικόν του επέβαινον ο Άγγλος ταξίαρχος κ. Πάτερσον και οι λοιποί Άγγλοι επίσημοι.
Αι βρετανικαί αρχαί εξετύπωσαν μεγάλας εικόνας της Δωδεκανήσου πλαισιωμένας με την γαλανόλευκον και με την επιγραφήν: «Συγχαρητήρια ααπό τον αγγλικόν λαόν». Οι Δωδεκανήσιοι εξ άλλου ετοιχοκόλλησαν επιγραφάς με την φράσιν «Την ιδίαν χαράν ευχόμεθα εις τους Βορειοηπειρώτας και τους Κυπρίους».
Την ετάασιμον κίνησιν ετόνωσεν εορτή κατά την οποίαν ο Δήμος της Ρόδου παρέδωσε εις τον αντιπρόσωπον των Κυπρίων κ. Παπακόκκινον ελληνικήν σημαίαν με την εντολήν να μεταφέρη αυτήν εκ Δωδεκανήσου εις την Κύπρον. Ανώτερος Άγγλος αξιωματικός εξέφρασε την απορίαν του διότι κατά την ιστορικήν αυτήν στιγμήν παραμερίσθη ο ταξίαχος κ. Τσιγάντες εις τον οποίον ανήκει η τιμή να υψώση την σημαίαν καθ’ όσον επί κεφαλής του Ιερού Λόχου απηλευθέρωσε την Δωδεκάνησον.
Ο ΛΑΙΚΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣΜΟΣ
Από της πρωίας η πόλις παρουσίαζε πανηγυρικήν όψιν. Χωρικοί σαραντατεσσάρων χωρίων της υπαίθρου κατήρχοντο εις την πόλιν δια παντός συγκοινωνιακού μέσου, φορούντες τοπικάς ενδυμασίας και φέροντες σημαίας και επιγραφάς. Πολύ προ της 10ης πρωινής ήρχισε να συγκεντρώνεται το πλήθος εις την πλατείαν του Βασιλέως Γεωργίου Β΄ ενώ προ του Δημαρχείου συγκεντρώθησαν οι αντιπρόσωποι των Δωδεκανήσων και νεάνιδες με τοπικάς ενδυμασίας εκπροσωπούσαι τας δώδεκα νήσους. Οι μαθηταί, αι μαθήτριαι και οι πρόσκοποι παρετάχθησαν προ της κλίμακος του Δημαρχείου η οποία απετέλει αμφιθεατρικόν πανόραμα με κέντρον την Ελληνικήν σημαίαν κρατουμένην οριζοντίως υπό νεανίδων και περιστοιχιζομένην από τα λάμποντα άμφια του μητροπολίτου Κω και του Δωδεκανησιακού Ιερατείου. Η μεγάλη πλατεία είχε καταληφθεί υπό του πλήθους το οποίον έφερε μικράς Ελληνικάς σημαίας, λάβαρα και εικόνας και είχεν αναρριχηθή εις τα δέντρα και εις τας στέγας των παρακειμένων οικιών. Τα παράθυρα, οι εξώσται, οι φανοστάται ως και τα βάθρα των συντριβέντων αγαλμάτων των τελευταίων Ρωμαίων αυτοκρατόρων είχαν επίσης καταληφθή.
Αι μαθήτριαι των παρθεναγωγείων με τας λευκάς ενδυμασίας παρατεταγμέναι εις διπλούς στίχους, περιέβαλλον την κλίμακα, ενώ εις την πλατείαν και προ της αψιδωτής στοάς εν μέσω της οποίας υψούται ο γαλάζιος υψηλός κοντός όπου κυματίζει η Αγγλική σημαία, είχεν αφεθή μέγα τετράγωνον ίνα παραταχθούν τα τιμητικά Ελληνικά και Βρετανικά αγήματα. Το Κέντρον του τετραγώνου επίσης, είχε στρωθεί δια τάπητος, δια να σταθούν οι κ. Πάρκερ και Ιωαννίδης. Οι Ρόδιοι πρόσκοποι με θαυμάσιον παράστημα και ωραίας στολάς, συνεκράτουν τα πλήθη δια να μη καταλάβουν το τετράγωνον. Την 11ην και ημίσειαν ακριβώς, μια διάτορος ζητωκραυγή των χιλιάδων λαού υποδέχεται το Ελληνικόν άγημα των ναυτών και την δύναμιν των χωροφυλάκων.
ΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ
Συμφώνως προς το κοινοποιηθέν επίσημον πρόγραμμα η τελετή της παραδόσεως της στρατιωτικής διοικήσεως ωρίσθη δια την 12ην μεσημβρινήν. Από ενωρίς ήρχισαν να συγκεντούνται εις την πλατείαν του κυβερνείου αι Ελληνικαί και Βρετανικαί στρατιωτικαί και πολιτικαί αρχαί και να συνωθούνται τα πλήθη του κόσμου εν μέσω παλλαϊκών εκδηλώσεων και υπό τα χαρμοσύνους κωδωνοκρουσίας των εκκλησιών της νήσου. Ολίγον βαθύτερον έφθασεν ο Άγγλος ο Άγγλος στρατιωτικός διοικητής ταξίαρχος Πάρκερ και ο Έλλην στρατιωτικός διοικητής ναύαρχος Ιωαννίδης μετά των επιτελείων των. Εις την πλατείαν του κυβερνείου είχον παραταχθή τμήμα Αγγλικής αστυνομίας, Ελληνικόν ναυτικόν άγημα, δύναμις χωροφυλακής και αντιπροσωπείαι σωματείων και συλλόγων. Επίσης είχε παραταχθή και μουσικοί του πολεμικού ναυτικού. Ο Άγγλος ταξίαρχος κ. Πάρκερ χαιρετά τον ναύαρχον Ιωαννίδην αι εξ ονόματος αυτού ο αρχηγός του γραφείου του αναγινώσκει την κάτωθι προκήρυξιν:
«Κατόπιν αποφάσεως των Συμμάχων όπως παραδοθή η στρατιωτική διοίκησις των Δωδεκανήσων, εγώ ο ταξίαρχος Πάρκερ προκηρύσσω:
»Άρθρον μόνον: Παραδίδω την στρατιωτικήν διοίκησιν Δωδεκανήσου εις τον Έλληνα στρατιωτικόν διοικητήν».
Την στιγμήν αυτήν υπό τους ήχους του Αγγλικού ύμνου και εν μέσω βαθυτάτης σιγής Άγγλος υπαξιωματικός υποστέλλει βραδέως την Βρεττανικήν σημαίαν ενώ αι παρατεταγμέναι Βρεττανικαί και Ελληνικαί δυνάμεις αποδίδουν τα τιμάς. Αμέσως εν μέσω καταφανούς συγκινήσεως ο αρχηγός του γραφείου του Έλληνος στρατιωτικού διοικητού αναγινώσκει την κάτωθι προκήρυξιν:
«Έχων υπ’ όψιν την απόφασιν των Συμμάχων όπως παραδώσουν την διοίκησιν των Δωδεκανήσων, προκηρύσσω:
»Αναλαμβάνω από της 12ης ώρας της σήμερον την στρατιωτικήν διοίκησιν των Δωδεκανήσων».
ΥΨΩΣΙΣ ΤΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ
Ακολούθως υπό τους ήχους του Εθνικού ύμνου και εν μέσω εκρήξεως εξάλλου ενθουσιασμού του πλήθους και υπό ατμόσφαιραν ζωηράς συγκινήσεως αξιωματικός του Ιερού Λόχου υψώνει βραδέως την κυανόλευκον. Όλοι κατέχονται από την εντύπωσιν της ιερότητος της μεγάλης στιγμής η οποία τερματίζει δουλείαν εξακοσίων ετών. Ταυτοχρόνως ανά την πόλιν ετοιχοκολλούντο πάραυτα και αι δύο προκηρύξεις.
Τρεις παρθένοι της Ρόδου με την εθνικήν ενδυμασίαν ίσταντο εις τιμητικήν θέσιν παρά τον ιστόν της σημαίας.
Επηκολούθησεν έκδοσις διαγγέλματος του κ. Ιωαννίδη αναγγέλλοντος εις τον λαόν των Δωδεκανήσων την ανάληψιν της διοικήσεως και εφαρμογήν ισοπολιτείας και δικαιοσύνης. Επίσης εξεδόθη η υπ’ αριθμόν 2 προκήρυξις καθορίζουσα τας στοιχειώδεις βάσει της νομοθεσίας και τον τρόπον της λειτουργίας της δικαιοσύνης και θεσπίζουσα ωρισμένας προθεσμίας δια την παράδοσιν των όπλων και των συμμαχικών ειδών.
Οι Άγγλοι παραδίδουν απάσας τας υπηρεσίας εντός δε ολίγων ημερών αναχωρεί ο ταξίαρχος κ. Πάρκερ αντικαθιστάμενος δια συνδέσμου. Τα βρεττανικά στρατεύματα θα παραμείνουν υπό τον αυτόν τύπον υπό τον οποίον και τα λοιπά εν Ελλάδι βρεττανικά στρατεύματα, του κλιμακίου Ρόδου υπαγομένου εφεξής εις την Γενικήν διοίκησιν των εν Ελλάδι βρεττανικών δυνάμεων.
Η ελληνική στρατιωτική διοίκησις θα διαρκέσει μέχρι της ανταλλαγής της επικυρώσεως των συνθηκών υπό των συμμάχων. Ελαφρά βοηθητικά σκάφη ελλιμενισμένα εις την Ρόδον θα παραχωρηθούν εις την ελληνικήν διοίκησιν προς εξυπηρέτησιν της συγκοινωνίας μεταξύ των Δωδεκανήσων. Ολόκληρος η νήσος πανηγυρίζει την μεγάλην ημέραν. Εις τα διάφορα κέντρα ο λαός με εγχώρια όργανα, λύρες και βιολιά εορτάζει από χθες το χαρμόσυνον γεγονός.
Επ’ ευκαιρία της παραδόσεως της υπηρεσίας ο μέχρι τούδε ταξίαρχος κ. Πάρκερ ανεκοίνωσε τα εξής: «Το σημερινόν γεγονός αποτελεί δι’ εμέ αλησμόνητον και αξιοσημείωτον τιμήν διότι ως ανώτατος στρατιωτικός Διοικητής παραδίδω την Διοίκησιν των Δωδεκανήσων εις την Ελληνικήν τοιαύτην. Η θητεία μου ως αρχηγού αντιπροσώπου διήρκεσε μόνον επί πέντε μήνας, διαρκέσαντας εν μέσω δράσεως με εξαιρετικόν ενδιαφέρον την οποίαν δεν θα λησμονήσω ποτέ. Το καθήκον μου ήτο να μεταβιβάσω την Βρεττανικήν Διοίκησιν εις Ελληνικάς χείρας και ταυτοχρόνως να αποκαταστήσω σχέσεις μεταξύ της Βρεττανικής στρατιωτικής Διοικήσεως και της Ελληνικής στρατιωτικής Αποστολής και πρέπει να εξάρω την εγκάρδιον συνεργασίαν, την φιλοξενίαν και θαυμασίαν συμπεριφοράν του Δωδεκανησιακού λαού. Δεν θα λησμονήσω τας ευτυχείς ημέρας που επέρασα εις τας νήσους και την στιγμήν που αναχωρώ η καρδιά μου είναι γεμάτη δια την ευημερίαν των Δωδεκανήσων και της Μητρός Ελλάδος».
Ο ναύαρχος Ιωαννίδης απήντησεν ως εξής: «Είμαι στγκεκινημένος και υπερήφανος διότι πρώτος ύψωσα την Ελληνικήν σημαίαν εις την Δωδεκάνησον. Η φρενίτις της συγκινήσεως και ο ενθουσιασμός του λαού καθιστούν περιττήν κάθε λέξιν».
Εις το μέγαρον της Τραπέζης της Ιταλίας εγκατεστάθησαν οι υπάλληλοι της Τραπέζης της Ελλάδος κομίσαντες 15 δισεκατομμύρια δραχμών προς αντικατάστασιν των λιρεττών, η τιμή των οποίων κυμαίνεται μεταξύ 18 και 20 δραχμών. Την 1ην Απριλίου τίθενται εις κυκλοφορίαν τα ελληνικά γραμματόσημα και αρχίζει η λειτουργία των δικαστηρίων.
Το αποπλεύσαν εκ Πειραιώς αρματαγωγόν «Λήμνος» του οποίου επέβαινον οι προοριζόμενοι δια τα Δωδεκάνησα 400 χωροφύλακες, περιερχόμενον τας νήσους του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος, πλην της Καρπάθου, απεβίβασε την δι’ εκάστην νήσον προοριζομένην δύναμιν και την υπόλοιπον απεβίβασεν εις Ρόδον. Οι κάτοικοι έξαλλοι από χαράν ενηγκαλίζοντο τους χωροφύλακας και τους ησπάζοντο. Τους έρραινον με άνθη και τους προσέφερον οίνον. Εντός της εβδομάδος επίσης ο Διοικητής Δωδεκανήσου θα περιέλθη όλας τας νήσους.