Στρατηγικές συναντήσεις

Η εμφάνιση του ISIS στο προσκήνιο απέδειξε στον διεθνή παράγοντα και ιδιαίτερως στις ΗΠΑ πως το πρόβλημα της Μέσης Ανατολής δεν είναι η δημοκρατική μετεξέλιξη των καθεστώτων,  αλλά προπάντων η διατήρηση της πολιτικής σταθερότητας σε μια γεωστρατηγικά κρίσιμη περιοχή για την ειρήνη και την ασφάλεια σε ολόκληρο τον κόσμο

Από τον Χριστόδουλο Κ. Γιαλλουρίδη*

Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή είναι ραγδαίες και μεταβαλλόμενες ως προς την εμπλοκή του διεθνούς και περιφερειακού παράγοντα σε επίπεδο συνεργασιών και συμμαχικών δυνάμεων που μέχρι πρόσφατα βρίσκονταν σε αντίπαλα στρατόπεδα. Οι αλλαγές εν προκειμένω ρόλων και παραγόντων, κυρίως όμως στρατοπέδων δυνάμεων που εμπλέκονται στην κρίση είναι ταχύτατες και πολλές φορές δύσκολη η παρακολούθηση και καταγραφή των αντιστοίχων εξελίξεων. Παρά ταύτα οι αλλαγές στρατηγικών έχουν ως αφετηρία τους, όχι μόνο τα συμφέροντα, αλλά και τις μεταβολές που επέρχονται επί του εδάφους, δηλαδή επί των προβλημάτων που λαμβάνουν χώρα και βρίσκονται σε διαρκή εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπου συμφέροντα και στρατηγικές εναλάσσονται.

Η συριακή κρίση που ήταν προϊόν της περίφημης Αραβικής Άνοιξης, μιας άνοιξης που μετεβλήθη όπως έπρεπε να αναμένεται σε βαρύ χειμώνα και η οποία είχε ως απαρχή της το 2011 με στόχο την κατάλυση του καθεστώτος Άσαντ, συνεχίζεται και σήμερα με εμφανείς πλέον τις μεταβολές στα στρατόπεδα των αντιμαχόμενων δυνάμεων που επιβουλεύονται την κατάλυση του καθεστώτος ή τον έλεγχο της περιοχής. Η συμφωνία εν προκειμένω του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Τζον Κέρι με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ για ανάπτυξη συμμαχικής δράσης των δύο μεγάλων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή και ιδιαιτέρως στη Συρία με στόχο όχι φυσικά τον Άσαντ, αλλά τον ISIS,  έρχεται να επιβεβαιώσει την ανωτέρω συλλογιστική, η οποία παραπέμπει σε αλλαγές στρατηγικών και πολιτικών των μεγάλων δυνάμεων που εμπλέκονται στην περιοχή.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε αντίθεση με τη Μόσχα, η οποία υποστηρίζει σταθερά την επιβίωση του συριακού καθεστώτος, ενταγμένες σε αυτή την ψευδαίσθηση ικανότητας των αυταρχικών δομών εξουσίας στη Μέση Ανατολή να μετεξελιχθούν σε δημοκρατικές, θέλησαν συνεργαζόμενες με την Τουρκία να καταλύσουν το καθεστώς Άσαντ και να το αντικαταστήσουν με δημοκρατικές δομές, πράγμα ανεδαφικό. Η εμφάνιση του ISIS στο προσκήνιο απέδειξε στον διεθνή παράγοντα και ιδιαίτερως στις ΗΠΑ πως το πρόβλημα της Μέσης Ανατολής δεν είναι η δημοκρατική μετεξέλιξη των καθεστώτων,  αλλά προπάντων η διατήρηση της πολιτικής σταθερότητας σε μια γεωστρατηγικά κρίσιμη περιοχή για την ειρήνη και την ασφάλεια σε ολόκληρο τον κόσμο. Η στροφή που έκαναν οι ΗΠΑ και συνεργάζονται σήμερα με την Ρωσία για την καταπολέμιση της τρομοκρατίας και του ISIS, αναδεικνύει τη σημασία της σταθερότητας των καθεστώτων που είναι σε θέση να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση μειζόνων κινδύνων ή απειλών, όπως ο ISIS και την αναγκαιότητα αναγνώρισης των καθεστωτικών πραγματικοτήτων της Μέσης Ανατολής.

Ο διεθνής παράγων βρίσκεται σήμερα σε σύμπνοια, τόσο με την Αίγυπτο, όσο και με την Συρία για να μπορέσει να αντιμετωπίσει μείζονες κινδύνους για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια και που παραπέμπουν στην ισλαμική τρομοκρατία του ISIS. Αντιθέτως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες που αναγκάστηκαν, όπως είπαμε, να προσαρμοστούν στα δεδομένα καθεστωτικών σταθεροτήτων, η Τουρκία έχοντας δική της εθνική στρατηγική στη Μέση Ανατολή και όχι μόνο, εισέβαλε στη Συρία προφασιζόμενη εξελίξεις σε σχέση με τον ISIS,  ενώ στην πραγματικότητα έχει ως κύριο στόχο της την καταπολέμηση της κουρδικής οντότητας, προκαλώντας κατ’ αυτό τον τρόπο, όχι μόνο ανεξέλεγκτες αντιπαραθέσεις, οι οποίες οδηγούν σε αποσταθεροποίηση, αλλά αποδυναμώνουν και το μέτωπο της στρατηγικής, που αποσκοπεί κυρίως στην αντιμετώπιση του μεγάλου κινδύνου για το διεθνές σύστημα, που λέγεται ISIS.

Είναι πρόδηλο πως και σε αυτή την περίπτωση η Τουρκία αρνείται εν τοις πράγμασι να εντάξει τις δυνάμεις της σε ένα σύστημα ενιαίου αγώνα εναντίον κοινού εχθρού, δρα μονομερώς επιφέροντας, όχι μόνο διάσπαση του κοινού μετώπου, αλλά αποδυναμώνει τις προσπάθειες αποτελεσματικής αντιμετώπισης της απειλής της ισλαμικής τρομοκρατίας. Η Τουρκία και σε αυτή την περίπτωση, όπως και στο παρελθόν, ενώ δηλώνει πρόθυμη να ακολουθήσει κοινή γραμμή σε κοινό μέτωπο έναντι του ισλαμικού κινδύνου, στην πράξη προβάλλει δικές της πολιτικές, οι οποίες ουσιαστικά αντιστρατεύονται τις επιλογές του διεθνούς παράγοντα, ο οποίος όχι μόνο δεν πολεμάει την κουρδική εθνότητα, αλλά τη στηρίζει. Η Τουρκία παίζει το δικό της παιχνίδι και γι αυτό δρα αποσταθεροποιητικά στο πλαίσιο των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή, οι οποίες είναι σε θέση να επηρεάσουν  αρνητικά τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, στο βαθμό που οι ισορροπίες είναι εξαιρετικά λεπτές και η απειλή ανατροπών στον ευάλωτο χώρο της Μέσης Ανατολής είναι ανά πάσα στιγμή ορατή.

Στην περίπτωση αυτή που λαμβάνει χώρα αυτές τις μέρες στη συριακή επικράτεια η Τουρκία επικαλείται τον ISIS, ενώ πλήττει τους Κούρδους και το ερώτημα που τίθεται προς τον διεθνή παράγοντα και κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι το πώς είναι δυνατόν η Ουάσιγκτων να είναι τόσο κοντόφθαλμη και να μην είναι σε θέση να αναγνώσει τους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Άγκυρας σε σχέση με το συριακό πρόβλημα, για τη γένεση του οποίου έχει ευθύνη κυρίως η Άγκυρα, αφήνοντας την Τουρκία να δρα ανενόχλητη και να εμφανίζεται ως συμμαχική δύναμη που πλήττει κοινούς στόχους (!) με το διεθνή παράγοντα. Διερωτάται κανείς εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν ποιες είναι πραγματικά οι στρατηγικές στοχοθεσίες της Άγκυρας, πώς αυτές είναι σε σύγκρουση μεταξύ τους αφού προστατεύουν το κουρδικό στοιχείο και πόσο ακόμα θα συνεχίσουν να εμπιστεύονται την Άγκυρα ως παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας στη Μέση Ανατολή.

*Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης
Είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής
και Διευθυντής του  Κέντρου Ανατολικών Σπουδών
του Παντείου Πανεπιστημίου