Διεθνισμού κοσμοπολιτική παρερμηνεία

Υπάρχει στην καθημερινότητα της χρήσης των όρων και των εννοιών μια γενική τάση παρερμηνειών και παρεκβατικών αλλοιώσεων εννοιολογικού περιεχομένου της πολιτικής και του πολιτισμού σε εθνικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο ωσαύτως. Τούτο σημαίνει πως έννοιες και όροι στην λεκτική ή στην εθνική τους απόδοση γίνονται διαφορετικά και διαφοροποιημένα κατανοητοί στην μια ή στην άλλη περίπτωση. Οι έννοιες του διεθνισμού και του κοσμοπολιτισμού, ενώ μπορεί εκ πρώτης όψεως να δείχνουν πως συναντώνται ή και να ταυτίζονται ακόμα σε κάποιο επίπεδο, εντούτοις ουδόλως προσομοιάζουν ως περιεχόμενο κοινωνικής και πολιτικής αντίληψης.
Από τον Χριστόδουλο Κ. Γιαλλουρίδη
Ο διεθνισμός παραπέμπει πολύ περισσότερο σε μια αντίληψη συνάντησης συνεργατικής ή και συγκρουσιακής, στο επίπεδο των εθνών ή και των εθνικών κρατών, όπου και ο βασικός πυρήνας προβολής πολιτικής ως διεκδικητικής ή συνεργατικής παρουσίας είναι το εθνικό στοιχείο συγκρότησης του υπερεθνικού εν προκειμένω οικοδομήματος. Ο κοσμοπολιτισμός εκτείνεται ως αντιθετική προς τον διεθνισμό παράσταση εννοιολογικής διάστασης της πολιτικής εν προκειμένω. Τούτο θα σήμαινε την απαλλαγή του πολιτικού υποκειμένου, δηλαδή του κρατικού πολιτικού συμμετέχοντος από εθνικής διάστασης διεκδικητικής πολιτικής προβολής, σε πολιτική τοιούτη κατά προέκταση.
Ο διεθνισμός καθιερώθηκε για ένα σημαντικότατο κομμάτι της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας ως προβολή αντιλήψεων πολιτικής συνυφασμένης με την παγκόσμια διαμάχη και την εν γένει επικράτηση της κομμουνιστικής ιδεολογίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Τούτου επερχομένου, θα συντελείτο μια πλήρης ανατροπή δομών και οργανωτικών διαστάσεων πολιτικής, καθώς και κοινωνικοοικονομικής αντίληψης του κόσμου ως αυτής τούτης της ύπαρξης του ανθρωπίνου γένους. Η ανατρεπτική κατά τα ανωτέρω πορεία του παγκόσμιου καπιταλισμού δια της προσδοκώμενης επικράτησης του σοσιαλισμού και της εμπέδωσης εν τέλει ενός κόσμου κομμουνιστικής πραγματικότητας, θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις μιας κοινωνίας ισότητας, ειρήνης και προόδου, η οποία ουδέποτε επέπρωτο να επέλθει.
Αντιθέτως, η υποστολή της σημαίας στο Κρεμλίνο και η επακολουθήσασα κατάρρευση της Σοβιετικής Ενώσεως την 31η Δεκεμβρίου 1991, εσφράγισε την πτώση του Σοβιετικού κράτους και το τέλος του υπαρκτού σοσιαλισμού, αναδεικνύοντας τον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο σε νικητή της μακράς διαμάχης μεταξύ των δυο κόσμων του Ψυχρού Πολέμου. Ενταφιασθέντος κατά ταύτα του σοσιαλιστικού οικοδομήματος, ένας οιονεί επερχόμενος διεθνισμός παρέμεινε στην ημερήσια διάταξη της διεθνιστικής φρασεολογίας σε μια αλλοιωμένη και αλλοτριωμένη παρέκβαση της σοσιαλιστικής κοσμοπολιτικής προβολής, που εκδηλώνεται υπερεθνικός μεν, πολιτικοϊδεολογικώς άνυδρα δε. Τούτο θα σήμαινε απλώς ένα «σαλονάτο» αριστοκρατικής κοπής, απολίτικο εν τη νοοτροπία, κοσμοπολίτικο καθεστώς.
Το τελευταίο δεν αποπνέει εν τοις πράγμασι πολιτικοϊδεολογική αντίληψη προβολής πολιτικών ή υπεράσπισης ιδεολογιών και διεκδικήσεων, κοινωνικών συμπεριφορών και στάσεων ζωής, αλλά απλά και μόνο μια συμπεριφορά αποϊδεολογικοποιημένης απολίτικης καθημερινότητας, αφορούσης σε ένα αποεθνικοποιημένο πολιτικά εν κενώ υφιστάμενο περιβάλλον.
Διεθνισμός και κοσμοπολιτισμός εκφράζουν κατά τα ανωτέρω, τόσο συναφείς, όσο και αντιθετικές εννοιολογικές προσεγγίσεις. Ο διεθνιστικός κοσμοπολιτισμός του σοσιαλιστικού - αριστερού προτύπου διαφέρει ριζικώς του κοσμοπολιτισμού ως αντιλήψεις και στάσεις ζωής. Πρόκειται για δυο αντιθετικές έννοιες και ως περιεχόμενο απολύτως διαφοροποιημένες προσεγγίσεις, που παραπέμπουν αφενός μεν ο κοσμοπολιτισμός σε μια στάση ζωής που εκφράζεται και πολιτικά δια της μειωμένης προσέγγισης αυτού που συνηθίζουμε να αποκαλούμε υπεράσπιση εθνικού συμφέροντος ως στοιχείο που συνθέτει την παρουσία των κρατών στο κόσμο και αφετέρου ένας διεθνισμός που παραπέμπει στην προέκταση της κρατικής εθνικής δομής στην διεθνή παρουσία της στον κόσμο των εθνών και των κρατών σε μια διάσταση bellum omnium contra omnes ή και συνεργατικής ειρήνης και ασφάλειας.
Πρέπει κανείς να υπογραμμίσει πως αυτή τούτη η έννοια του διεθνισμού ξεκινά από την αφετηριακή αναγκαιότητα αποδοχής του ιδίου του έθνους ως οντότητας που υφίσταται και συμμετέχει στον κόσμο, για να μπορέσει να κατανοήσει και να αποδεχθεί την ύπαρξη των άλλων εθνών στην διεθνή σκηνή και στο παγκόσμιο θέατρο συνύπαρξης και συνεργασίας μεταξύ κρατών, εθνών και πολιτειακών οντοτήτων εν γένει.
Αντιθέτως η προσέγγιση του κοσμοπολιτισμού παραπέμπει σε ένα δισυπόστατο φαινόμενο της αποδοχής του άλλου στο πλαίσιο μιας γενικότερης αντίληψης περί συνυπάρξεως ίσων και ισοδυνάμων στο διεθνές στερέωμα. Ταυτόχρονα μπορεί να υποδηλώνει και την υποχωρητική στάση επί διεκδικήσεων σε εθνικό επίπεδο τρίτων δυνάμεων που απειλούν την υπόσταση και την πορεία της χώρας. Πρόκειται για ένα αντιθετικό σχήμα κουλτούρας πολιτικής που απεικονίζει μια διεθνή πραγματικότητα αναφερομένης ακριβώς στην διολίσθηση έναντι εθνικών θέσεων, που παρατηρείται ενίοτε στις σχέσεις των κρατών και στην πορεία τους σε μια διαρκώς ανταγωνιστική, συγκρουσιακή και συνεργατική παγκόσμια κοινότητα.
Συμπερασματικά, οφείλει κανείς να υπογραμμίσει πως η υπόσταση των εθνών και των κρατικών οντοτήτων δεν μπορεί να επαφίεται ούτε στην τύχη, ούτε σε μια κατά τούτο εθνικώς εν είδει αυτόματου πιλότου προδιαγεγραμμένης πορείας, αλλά εξαρτάται από την γνώση, την τόλμη και την αποφασιστικότητα των ηγεσιών, καθώς και την θέληση επιβίωσης και αντοχής στον χρόνο των ίδιων των λαών.
*Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης, είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
**Το γαλόπουλο/ Ζωγραφική Z.Robert Martineau
Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης
Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής
Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών
Για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία
Πάντειο Πανεπιστήμιο