FrontPage και Πολίτης του 21ου αιώνα

Γράφει ο Μάριος Νόττας*

 

Κάπου νότια και ανατολικά, σε αυτό το αέναο σταυροδρόμι ιδεών, πολιτισμών, εμπορίου και τέχνης, στη Κύπρο - ζωντανή απόδειξη πόσο καθόλου ανάδελφοι είμαστε- καθώς διαβάζεις αυτές τις γραμμές γίνεται μια σπουδαία συνάντηση που αφορά τόσο τον Οπτικό Πολιτισμό μας, όσο και τους τρόπους Επιρροής στο παγκόσμιο Χωριό.

 

Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου είναι ο οικοδεσπότης μίας πρωτοβουλίας που εκκίνησε στην Αθήνα και την Βιέννη το 2023, σε σχέση με την Ιεράρχηση των Ειδήσεων, την Αισθητική τους Αποτύπωση και τη συμβολή δύο φαινομενικά άσχετων ομάδων ‘δημιουργών’ τους Εικαστικούς και τους Δημοσιογράφους κάτω από τον τίτλο - ομπρέλλα ‘Πρωτοσέλιδο’ (FrontPage).

 

Το FrontPage θέτει μία σειρά ερωτημάτων: 

Είναι η είδηση ‘δημιουργία’; Είναι η Δημιουργία κοινωνός αλλά και συνδιαμορφωτής της Είδησης; Είναι η Είδηση εμπόρευμα; Πως ιεραρχούνται οι ειδήσεις; Είναι η Παιδευμένη Ενημέρωση μέρος της Πολιτικής Αγωγής; Και αν ναι, διδάσκεται; Σε ποιες ηλικίες; Τι ρόλο παίζει η Αισθητική σε όλα αυτά; Πως μπορεί να βοηθήσει; Τι ρόλο μπορεί να παίξουν η Επιγραφική / Εικονογράφηση / Νέα Μέσα στην αριστοποίηση της Ενημέρωσης; Υπάρχει κάτι τέτοιο;

 

Για να επιχειρήσουμε απαντήσεις πρέπει να ανατρέξουμε στην Ιστορία της Τέχνης, έχοντας κατα νου τις πιο πρόσφατες διαπιστώσεις της Νευροεπιστήμης. 

 

Όντως, τα πικτογραφικά των σπηλαίων αποτελούσαν την πιο παλιά γνωστή μορφή Εφημερίδας Τοίχου. Για χιλιάδες χρόνια οι εικαστικές απεικονίσεις μετέδιδαν νοήματα σε απόπειρα να μιμηθούν τα οπτικά ερεθίσματα της Φύσης και να υπηρετήσουν δύο ειδών ανάγκες: 

 

Μία προσωπική και μία κοινωνική. 

 

Η προσωπική μοιάζει να προέρχεται από την πηγή κάθε δημιουργίας ή -σε πιο πνευματικούς όρους- από το τμήμα του ανθρώπινου δισυπόστατου που συνηχεί με τον Δημιουργό του: “Κατ’ Εικόναν και Ομοίωσιν”. Ο προπάτορας, ασφυκτιώντας από το περιβάλλον κάλλος του κόσμου-τροφοδότη, ‘ξεχείλιζε’ επιχειρώντας να αποτυπώσει τη βαθειά του εν-τύπωση, εκ-τυπώνοντας τη πρόσληψη στον βράχο. 

 

Η Κοινωνική ανάγκη της ιδιότυπης απεικόνισης, αποτύπωνε είτε χρηστικές πληροφορίες, όπως πέρασμα κοπαδιών, κλιματικές συνθήκες, αρίθμηση και υπολογισμούς, είτε κάποιο πρώιμο είδος ημερολογίου, δηλαδή ιστορικής αποτύπωσης συμβάντων και επιτευγμάτων. Αυτή η τελευταία ανάγκη, δεν στερείτο πνευματικότητας, ως αναπόσπαστο μέρος μιας άλλης θεμελιώδους ανθρώπινης προσωπικής αλλά κοινωνικής επιδίωξης, της αναίρεσης του Θανάτου, του Τέλους ή της βίαιης αλλαγής.

 

Τόσο η προσωπική, όσο και η κοινωνική ‘Αποτύπωση’ δεν απέχουν καθόλου από τα ισχύοντα, ακόμα και δεκάδες χιλιάδες χρόνια αργότερα.

 

Επίσης, έχουν έναν άλλο, πολύ σημαντικό κοινό παρονομαστή:

 

Είναι φαινόμενα εξουσίας.

 

O επικοινωνητής του βράχου και ο σύγχρονος εκδότης πολυμέσων έχουν ελάχιστες διαφορές. Διαχειριζόμενοι πληροφορίες / ενημέρωση, αμφότεροι αντικατοπτρίζουν, αλλά και συνδιαμορφώνουν. Παιδεύουν και καθοδηγούν. Συν-καθορίζουν το απερχόμενο και το ερχόμενο. Την Μόδα και το Ντεμοντέ. Επηρεάζουν τον αναποφάσιστο και επιβεβαιώνουν τον έχοντα κατασταλάξει. Καθορίζουν το ‘μέλος της αγέλης’ και τον ‘έξω από αυτήν’. Δημιουργούν ή κατευνάζουν πάθη. Υποδαυλίζουν εμμονές ή ανοίγουν δρόμους. 

 

Η ισχύς της Επικοινωνίας ως άσκηση εξουσίας κατέστη τόσο αναγκαία και προφανής στη πάροδο της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, ώστε στη τρέχουσα τεχνοκρατική εκδοχή της, προστίθεται μία υπαρξιακής αξίας διάσταση:

 

Οι Επικοινωνητές δοκιμάζονται προ της αιωνίου καταστατικής διχοδρόμου: Της Αρετής και της Κακίας. Με απλά λόγια, το ηθικό - χρήσιμο - καλαίσθητο - ψύχραιμο και ανθρωπίνως ωφέλιμο ταυτίζεται με την Επικοινωνιακή Αρετή. Το πρόχειρο, κερδοσκοπικό, δημαγωγικό, αριβιστικό και εγωιστικό ταυτίζεται με την Κακία.

 

Η Μάχη δίνεται στο πεδίο αυτού που πλέον ονομάζεται “Περιεχόμενο’. Το οποίο κάποτε πήγαζε από τα ‘σπάνια ΜΜΕ’ και πλέον πηγάζει από παντού. Αυτό γέννησε την αυξημένη ανάγκη προσέλκυσης ενδιαφέροντος: Μια νέα Οικονομία γεννήθηκε - η Οικονομία της Προσοχής. Τακτικές, τεχνολογίες και στρατηγικές γεννήθηκαν ως παράγωγα νέων διεπιστημονικών αντικειμένων, όπως Μάρκετινγκ, Νευροεπιστήμη, Επικοινωνία, Analytics και Πολιτική. 

 

Τα Πρωτοσέλιδα (κάθε είδους) ως Οδηγοί Περιεχομένου καθορίζονται από τις παραπάνω συνιστώσες και παίζουν ένα νέο κομβικό ρόλο, που προσομοιάζει το νέο “συνάλλαγμα” στην καινή Οικονομία της Προσοχής. Είτε μιλάμε για teaser τηλεοπτικών ειδήσεων, pop up ιεράρχηση στα Google News Images, για ροές RSS, ή για ταπεινά αλλά ανθεκτικά πρωτοσέλιδα εφημερίδων και περιοδικών και Ραδιοφωνική περίληψη, συναποτελούν όλα τους τον Πολιορκητικό Κριό του νέου Χρυσόμαλλου Δέρατος της άσκησης Επιρροής - και δι’αυτής Εξουσίας αλλά και επαύξησης ή επιδείνωσης Δημοκρατίας. 

 

Ατενίζοντας τους Κανόνες που διέπουν την νέα μας καθημερινότητα, την αξία της Ενημέρωσης και την επικρατούσα συγκυρία (“δυνάμεις που είναι”), καλούμαστε να λειτουργήσουμε ως Πολίτες που αντιλαμβάνονται το νέο Αλφαβητάρι:

 

Αυτό συνδιαμορφώνεται από τους παραπάνω Δημιουργούς, που ως Επικοινωνητές υπηρετούν ένα νέο (προσωπικό και κοινωνικό) ρόλο. 

 

Καλούμενοι να συνυπηρετήσουν (ή όχι) το Καλαίσθητο - Ωφέλιμο και Οραματικό. Γένοιτο.