Η ευγενής μας όρασις

Το ελληνικό πρόβλημα είναι πρωτίστως εθνικό, ενδογενές, με αξιακό, θεσμικό, ανθρωπιστικό και οικονομικό περιεχόμενο, αναδεικνύοντας ευρύτερες γεωπολιτικές παραμέτρους και ευρωπαϊκές αβελτηρίες

Γράφει ο Νικόλας Παπαναστασόπουλος*

Σε ένα εξαιρετικό για την ελληνική ιστοριογραφία βιβλίο με τον τίτλο «Η ευγενής μας τύφλωσις», ο Γιάννης Γιαννουλόπουλος εξετάζει την ελληνική εξωτερική πολιτική από την ήττα του 1897 έως τη μικρασιατική καταστροφή. Κυρίαρχη θέση του αποτελεί ότι τα εθνικά θέματα σχετίζονται πρώτιστα με την εσωτερική πολιτική και τη διεκδίκηση της εξουσίας, αλλά και το ρόλο των μεγάλων δυνάμεων.

Στην εθνική πολιτική μας ζωή, πολλοί είτε σκόπιμα είτε αφελώς αποφεύγουν να αντιληφθούν τη σύμφυση των νημάτων της εθνικής και διεθνούς πολιτικής και της ίδιας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Θέλοντας να εξυπηρετήσουν τα πολιτικά τους παιχνίδια και να επιβιώσουν σε αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση είτε πετούν κορώνες για πραξικοπήματα είτε για επιστροφή στη δραχμή. Άλλοι πάλι φετιχοποιούν τις μνημονιακές επιταγές στις οποίες οδήγησαν. Είτε πάλι, και αυτό είναι από επικίνδυνο, ιδεολογικά ερμαφρόδιτο έως και χαμαιλεοντικό, απορρίπτουν τα μνημόνια, αλλά παρέχουν ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση, τα στελέχη της οποίας δεν πιστεύουν στις επιταγές των μνημονίων.

Είναι αλήθεια ότι το ελληνικό πρόβλημα είναι πρωτίστως εθνικό, ενδογενές, με αξιακό, θεσμικό, ανθρωπιστικό και οικονομικό περιεχόμενο, αναδεικνύοντας ευρύτερες γεωπολιτικές παραμέτρους και ευρωπαϊκές αβελτηρίες.

Ωστόσο, οι ευθύνες είναι κατεξοχήν δικές μας: στον τρόπο ζωής, παραγωγής, πολιτικής και κοινωνικής μας δράσης και κυρίως στις επιλογές που βαδίσαμε στη μεταπολίτευση. Παρά τη συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιληφθήκαμε τι σηματοδότησε η συνθήκη του Μάαστριχτ, η ΟΝΕ, αλλά και το Δουβλίνο, ως προς το φλέγον ζήτημα της μετανάστευσης. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε το τι έγινε με την κοινή αγροτική πολιτική και τα κοινοτικά κονδύλια.

Οι ιδεοληψίες μάς φυλάκισαν και φυλακίζουν τη σκέψη, την αντίληψη και τη δράση μας. Ως δεσμώτες στο σπήλαιό τους, αδυνατούμε να καταλάβουμε πως και οι άλλοι λαοί επιδιώκουν (έχοντας δανείσει τα χρήματά τους) τα συμφέροντά τους, αδιαφορώντας για το δίκιο ή για τα δικά μας θέλω.

Ρεαλιστικά ορμώμενοι, στη λεωφόρο της ευρωπαϊκής ή διεθνούς πολιτικής, η οποία στην παρούσα συγκυρία έχει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, άλλες χώρες ομοιάζουν με μικρά, άλλες με μεγάλα οχήματα και άλλες με νταλίκες. Ο τρόπος με τον οποίο το μικρό όχημα «Ελλάς» οδηγεί και ανταπεξέρχεται απέναντι στις όποιες προκλήσεις (τους εκβιασμούς και τους τσαμπουκάδες) εξαρτάται κατεξοχήν από την κατάσταση και ικανότητα του ίδιου του εθνικού μας οχήματος, από τη δική μας ευελιξία και ταχύτητα. Κάθε φορά που αυτό έγινε κατορθωτό με αξιοποίηση διεθνών συμμαχιών, η χώρα ξέφυγε από το μέγεθός της και μεγαλούργησε. Όποτε εγκλωβιστήκαμε στις πολιτικές μας αντιδικίες και αρκεστήκαμε στο να κατηγορούμε τους άλλους οδηγηθήκαμε στην καταστροφή.

Άραγε μια τέτοια αδήριτη διαπίστωση θα μας κάνει να σκεφτούμε και να δράσουμε με έναν διαφορετικό τρόπο; Να επιχειρήσουμε να επαναπροσδιορίσουμε τον πολιτικό και κοινωνικό μας βηματισμό για να ορθοποδήσει το κράτος μας;

Η συμφωνία που έγινε με τους Ευρωπαίους εταίρους μπορεί να χαρακτηριστεί με ποικίλους τρόπους. Εκεί που φτάσαμε (ή μας οδήγησαν πολλοί φταίχτες) αποτελεί -κατά το μάλλον ή ήττον- το «αναγκαίο κακό» για να αποφύγουμε την καταστροφή.

Ωστόσο, αν θέλουμε πραγματικά να αποτελέσει μια προοπτική μέσα από πολύ δύσκολες στενωπούς, για να μην καταστεί μια προσωρινή, στον πολιτικό μας διχασμό, Ανταλκίδειος Ειρήνη, πρέπει να αντικρίσουμε την πραγματικότητα ευθύκριτα. Να βρούμε την ευγενή μας όραση και σκεπτόμενοι εθνικά (είναι σημαντική η σύμπνοια μεγάλου μέρους της αντιπολίτευσης) να διαμορφώσουμε το σχέδιο για την πατρίδα που θέλουμε και για τη θέση της στο ευρωπαϊκό στερέωμα.

Η επιλογή της έννοιας της πατρίδας υποδηλώνει τον κοινό εθνικό μας συναισθηματισμό και τη μοίρα που όλους μας βαραίνει. Και η ευθύνη αυτή βρίσκεται στα χέρια του σημερινού Έλληνα πρωθυπουργού, αν φυσικά θέλει να είναι εθνικός ηγέτης σε μια από τις κρισιμότερες ιστορικές στιγμές και όχι αρχηγός ενός κόμματος. Και είναι εξίσου αλήθεια ότι έχει καταφανεί ότι σε οριακές στιγμές η πρόταξη του εθνικού και όχι του κομματικού καθορίζει το παρόν και το μέλλον αυτού του τόπου.

*O Νικόλας Παπαναστασόπουλος είναι καθηγητής στη Σχολή Εθνικής Άμυνας