Το βαρύ κόστος του ορθολογισμού

Είναι περισσότερο από βέβαιο –και με βίαιο τρόπο κατανοητό– ότι και στην Ελλάδα βιώνουμε μια περίεργη και δυσεξήγητη κατάσταση που θα μπορούσε να λέγεται «επαναπροσδιορισμός του αυτονόητου». Το καλό είναι ότι δεν είμαστε μόνοι μας σε αυτήν την σχεδόν πολεμική διαδικασία. Είμαστε, ο κάθε λαός με τις δικές του ιδιαιτερότητες, μαζί με τη μισή Ευρώπη και εδώ και λίγο καιρό και τις ΗΠΑ, μετά τις εκλογές με νικητή τον Τραμπ.

Και ας ξεκινήσουμε από την τελευταία περίπτωση. Η κατήφεια που αρχικώς προκάλεσε η εκλογή του προεκλογικώς μαχητή της λογικής και λάβρου εθνικιστή, σεξιστή, ρατσιστή και όλα τα υπόλοιπα Τραμπ φαίνεται να είναι κομμάτι του γενικευμένου σοκ που προκαλεί η επικράτηση της μαζικής κουλτούρας σε ομάδες που ανθίστανται και επιμένουν να μην ανήκουν στις mainstream ιδεολογίες του σωρού επιλέγοντας το στρατόπεδο του ορθολογισμού.

Πόσο κοστίζει, όμως, αυτή η επιλογή; Είναι ένα ερώτημα που έχει και εύκολη και δύσκολη απάντηση, ιδίως αν περάσει από το φίλτρο της νεώτερης –και όχι μόνο– πολιτικής ιστορίας. Ας δανειστούμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του καθηγητή Γ.Β. Δερτιλή «Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις, 1821 - 2016» (εκδ. Πόλις):

«Η εμφυλιοπολεμική δημαγωγία οδηγεί σε δικτατορία με κουρελιασμένο μανδύα ψευδοκοινοβουλευτισμού. Βαριά η λέξη, αλλά όχι άδικη. Είναι άραγε ασήμαντες οι ανοησίες και οι ψευτιές των «εκπροσώπων του λαού» που παρελαύνουν στις οθόνες; Είναι μήπως τυχαίοι οι ψευτοδιαξιφισμοί και οι αλληλοκατηγορίες, τα σκισμένα μνημόνια, οι ελαστικές συνειδήσεις και τα ανύπαρκτα ή ψευδή «πόθεν έσχες»; Και είναι περίεργο που οι μισοί τουλάχιστον Έλληνες έχουν υποβάλει την παραίτησή τους ως ψηφοφόροι και ως πολίτες και αφήνονται στο έλεος των φαύλων, ανικάνων, αμορφώτων και ανοήτων ανθρώπων που ψηφίζουν τους νόμους του εκάστοτε αφέντη – πρωθυπουργού;».

Βάσει και του παραπάνω συλλογισμού το κόστος του ορθολογισμού είναι μεγάλο. Βάσει της καθημερινότητας που βιώνουμε, το να βιάζει κανείς τον ορθολογισμό και να παρακάμπτει τις βασικές αρχές της λογικής όχι απλώς δεν κοστίζει το παραμικρό αλλά είναι και της μόδας. Το συμπέρασμα μοιάζει ολίγον δυστοπικό. Και είναι. Ο κίνδυνος να μετατραπούν οι θιασώτες του ορθολογισμού και στην Ελλάδα σε κλειστές περιθωριακές ομάδες που θα συνευρίσκονται σε σκοτεινά υπόγεια, είναι ορατός. Κλεισμένες στα κλουβιά τους θα βλέπουν τις ορδές των εθνικολαϊκιστών να περνούν από μπροστά τους και να διασκεδάζουν πετώντας τους φιστίκια και να γελούν με τα υπολείμματα της λογικής. Και αυτός ο κίνδυνος είναι, αν μη τι άλλο, υπαρκτός…

Zωγραφική/Σπύρος Παπαλουκάς/Καφενείο στη Μυτιλήνη (1925), από τη συλλογή του Ιδρύματος Β & Μ.Θεοχαράκη